Bij een oude man met lange baard denk je in deze tijd aan iemand anders, maar ik heb het hier toch echt over Aristoteles. In de tijd dat Griekenland nog het toppunt van beschaving was schreef deze wijsgeer over allerlei onderwerpen, waaronder toneel. In de Renaissance begonnen toneelschrijvers Aristoteles en de Griekse drama's weer te waarderen. Ze kopieerden ze (imitatio) of ze maakten een aemulatio, een verbetering. Hoe verbeter je een Grieks toneelspel? Door Zeus te vervangen door God en door van godenzoon Achilles een Christelijke ridder te maken. In Amsterdam zijn ze de laatste maanden bezig aan een nieuwste aemulatio: zij vertalen een Griekse tragedie naar de belangrijkste religie van tegenwoordig, die van het voetbal.
De hoofdrolspelers van deze ambitieuze productie waar zelfs Joop van den Ende jaloers op mag zijn dragen dit keer geen toga of maliënkolder, maar een driedelig pak. De twee kampen Cruijff en Ten Have strijden niet als Hektor en Achilles om Troje, maar om de Amsterdam ArenA. En Ten Have haalde geen Trojaans paard naar binnen, maar Louis van Gaal. Cruijff moet nu Ten Have's achilleshiel zien te vinden, maar in plaats daarvan wordt hij als racist neergezet, waardoor zijn dagen geteld lijken.
Aristoteles heeft in zijn Poetica de grondregels voor een goed toneelstuk vastgesteld. Als eerste moet dit stuk voldoen aan eenheid van tijd, plaats en handeling. Eenheid van tijd is er bij Ajax niet, de soap duurt nu al maanden voort. De locatie blijft wel dezelfde, 020. En de handelingen blijven ook gelijk: strijden om macht, strijden om macht en strijden om macht. Verder moeten de personages herkenbaar zijn, mensen waarin het publiek zich kan verplaatsen. Die zijn er helaas niet. Niemand is zo Cruijffiaans als Cruijff, Ten Have is met al zijn diploma's veel te slim voor de gemiddelde voetbalfan, Van Gaal is zo perfect dat niemand zich aan hem kan spiegelen en Edgar Davids is nou ook niet bepaald een 'normaal iemand'. Alleen Frank de Boer, Dennis Bergkamp en Wim Jonk zijn echt van het volk, en eventueel Danny Blind, maar zij staan dan weer te laag in hiërarchie om echt mee te beslissen.
Het belangrijkste dat een tragedie op moet wekken is de zogenaamde 'katharsis'. De toeschouwer moet 'phobos' (angst) en 'eleos' (medelijden) gaan voelen en daardoor na afloop een soort emotionele hergeboorte beleven, de 'katharsis'. Na deze gebeurtenis voelt de kijker zich een nieuw mens en kan hij zijn angsten en zorgen beter relativeren. Mij is dat wel gelukt. Als Feyenoordsupporter heb ik het ook al heel lang zwaar met mijn cluppie, maar nu ik zie wat voor potje ze er bij Ajax van maken... Valt het bij Feyenoord eigenlijk wel mee.
Om de werkelijkheid goed na te kunnen bootsen vindt Aristoteles dat de tragedie logisch in elkaar moet zitten en er nergens sprake van toeval moet zijn. Toeval is er inderdaad niet. De Raad van Commissarissen beslist dat Van Gaal naar Ajax moet komen als Cruijff er 'toevallig' niet is. Edgar Davids zit 'toevallig' in de Raad van Commissarissen. Verder moet er op een gegeven moment een 'peripeteia' komen, een noodlottige wending die niemand aan ziet komen. De smerige zet van de Raad van Commissarissen, Van Gaal aanstellen, is die wending, waar niemand op had gerekend. Door deze 'peripeteia' krijgt één van de personages een 'anagnorisis', een 'moment van inzicht'.
Het lijkt erop dat Dennis Bergkamp en Wim Jonk dit inzicht hebben gekregen, want zij nemen het nu op voor Cruijff. Bergkamp: 'Wim en ik zijn niet de meest uitgesproken types, we zijn nuchter en bescheiden. Maar als we iets willen bereiken, dan gaan we er ook echt voor. Als je ergens in gelooft veeg je dat niet zomaar van tafel. Dan komt die voetballersmentaliteit naar boven. Zo van: "Als het niet linksom kan, dan maar rechtsom. Maar ik zál scoren."' Met andere woorden, het kamp-Cruijff heeft nu door dat ze alleen kunnen winnen als ze net zulke smerige trucjes uithalen als Ten Have.
Helaas voor Cruijff zal dit niet gaan baten. Als deze tragedie echt wil slagen moet er volgens Aristoteles namelijk een 'mythos' komen. De 'mythos' is de plot van het stuk. Aristoteles ziet die het liefst zo ingewikkeld mogelijk, zo ingewikkeld dat de held, volgens hem iemand met 'goede bedoelingen of hoge morele principes' (hier overduidelijk Cruijff), het ook niet meer snapt en een verkeerd inzicht heeft, een 'hamartia'. Dat vonden de Grieken smullen. De held valt van zijn voetstuk en is de grote verliezer.
Maar Cruijff, Bergkamp, Jonk en ook De Boer geven zich nog niet gewonnen. Ze zijn een groot project begonnen om hun club te redden en willen daar nu niet meer mee stoppen. Daarvoor houden ze teveel van Ajax. Ze laten zich niet meer wegjagen. Een mooi plot zie ik dan ook nog niet ontstaan. Misschien is deze hele situatie dan toch geen Griekse tragedie, maar meer een 'never ending story'.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten